Gouda – In deel I van dit onderwerp lieten we zien dat er bij het gasvrij maken van gemeentes een prestigestrijd is ontstaan. Bepaald geen gezonde strijd want de noodzakelijke energie transitie is geen spelletje maar een geldverslindend project. Zeker als je de klus in een nog kortere tijd wilt realiseren dan nu door Europese en Nederlandse regeerders bepaald is. In 2050 moet de transitie erop zitten. Maar dan blijft Gouda halsstarrig volhouden 10 jaar eerder van het (aard)gas af te willen, wil Amersfoort dat inmiddels ook en spant Purmerend de kroon door maar liefst 15 jaar eerder een punt achter hun project te zetten. Bij geen van de genoemde gemeentes wordt melding gemaakt dat de landelijke overheid bereid is om 10 en bij Purmerend 15 jaar, aan subsidie voor te financieren.

Dat we de klimaatproblemen moeten aanpakken is voor de meesten wel duidelijk
De bereidheid lijkt ook groeiende te zijn mits het niet te hard de portemonnee van de bewoners raakt. Bij nieuwbouw zijn de problemen gering en zijn er tal van oplossingen voorhanden. Echter, een nieuwbouwwoning wordt wel een stuk duurder door alle slimme technieken. Met name de sociale woningbouw zit in een spagaat, want probeer maar eens binnen de sociale huurprijzen woningen te bouwen terwijl de grond én de verduurzaming meer investering vergen.

Waar komt Gouda in 2021 mee?
Maakgoudaduurzaam.nl komt letterlijk met de volgende introductie: “Komt er géén warmtenet, géén groen gas en geen collectieve warmtepomp? Neem dan een elektrische warmtepomp. Eventueel te combineren met een zonneboiler voor warm water. Pas eventueel je radiatoren aan. Zonnepanelen kunnen altijd maar leveren stroom en …….. daarmee is je huis in de winter nog niet warm! Tot zover de introductie, die gevolgd wordt door een aantal tips. In het kort:

• Tip 1. Eerst isoleren. (Met wat weinig originele voorbeelden.)
• Tip 2. Lage temperatuur. (Zet je CV-ketel een tijdje op 50 graden en kijk of het nu warm genoeg blijft.)
• Tip 3. Zonnepanelen kun je op elk moment plaatsen. (Wel dus eerst isoleren en mits je plaats hebt voor zonnepanelen.)
• Tip 4. Hybride warmtepomp als tussenstap. (Dan kun je nu al minder gas gebruiken naast je CV-ketel.)

Ook al zijn er al diverse subsidievormen beschikbaar, de rest moeten bewoners van bestaande huizen eerste zelf betalen. De investering terugverdienen kost jaren.

Purmerend (15 jaar eerder van het gas af) laat zien wat de praktijk is
In Noord Holland is Syp Wynia een bekende publicist en besteed ook veel aandacht aan de uitwassen van de energietransitie. Uiteraard laat hij ook zijn licht schijnen op de problemen die men in Purmerend ondervindt. Ook de interim projectmanager bij het project in Purmerend die wij in het eerste deel al aan het woord lieten, laat zien waar men tegenaan loopt. Het project is door de wethouder niet voor niets stilgelegd. In tegenstelling tot Gouda werkt de gemeente Purmerend met een uitgebreid stadsverwarmingssysteem. De exploitatiekosten van dat systeem blijken veel hoger dan verwacht. Het gemeentelijk warmtebedrijf werd in 2007 verzelfstandigd maar lijdt ieder jaar 3 miljoen euro verlies. Dat wordt dan weer door de gemeente op de bewoners verhaald door een forse prijsverhoging voor de afnemers. Er is geen concurrentie, dus betalen maar. Dit bedrijf zou in 2035 niet driekwart maar alle Purmerenders van warmte moeten voorzien.

Het pilot project in Purmerend ligt dus voorlopig plat omdat de kosten de pan uit rijzen
Het grote verlies zat voor een groot deel in de enorme vertraging doordat de gemeente besloten had om de aanleg van het warmtenet de combineren met vervanging van de riolering. Men bleek maanden op elkaar te moeten wachten. Daar bleef het echter niet bij. De gemeente begon met buurtbijeenkomsten waarbij al heel wat ellende ontstond. Toen de woningeigenaren werd verteld dat zij van het gas af moesten was de logische vraag: “Wie gaat dat betalen?” Het antwoord was kort en bondig: “U kunt een lening sluiten of een tweede hypotheek nemen”.
Een gemeentelijke subsidie bleek uiteindelijk het antwoord. Per huishouden kreeg men een subsidie van 8.000 euro voor aanpassingen aan de woning, zoals werkzaamheden aan de meterkast tot de aanschaf van een elektrische kookplaat.

Er waren ook weigeraars
Van de 95 pilotwoningen weigerden 6 woningeigenaren van het gas af te willen gaan. Vanuit het project en de gemeente probeerde men deze bewoners alsnog over te halen, waarbij ook angst werd ingeboezemd o.a. door te stellen dat in een later stadium men de kosten dan helemaal zelf zou moeten betalen. Deze bewoners mogen volgens de wet niet zomaar van het gas afgehaald worden met als consequentie dat het gasleidingnet intact moest blijven. Sarike van Wette van Liander zei desgevraagd dat men een dergelijke weigering ongewenst vindt. De aanpassing voor de 6 bewoners kostte 150.000 euro. Voor bestaande wijken geldt dat wie nu een gasaansluiting heeft het recht heeft om dit te behouden. Liander hoopt echter dat de wet snel wordt aangepast.

Of het nu om Purmerend gaat of elders, bewoners willen niet bijpassen
In Purmerend was het overtuigen van de betrokken woningeigenaren in de pilotfase een zeer intensief proces. Er waren vele keukentafelgesprekken nodig waarbij 100% financiering van een nieuwe elektrische kookplaat en vele andere woningaanpassingen aan de orde kwamen.
De verhouding tussen de weigeraars en de gemeente werd er niet beter op. Bewoners die niet direct instemden werden “gasklevers” genoemd en dat was niet altijd anoniem.

Haast bij dit soort projecten is zelden goed
Al in 2017 was de gemeente Purmerend bezig om vooral snel van het gas af te zijn. Zelfs op de landelijke subsidieregeling kon men niet wachten, terwijl die regeling in hoofdlijnen in dat jaar al bekend was. De gemeente maakte voor de pilot liever
€ 489.000 vrij uit eigen middelen. Door het uit de hand lopen van de kosten bij dit pilot project en het daarom nu stop te zetten, heeft Purmerend in feite nog nooit geparticipeerd in “Aardgasvrije wijken”.

Gezien de financiële positie van Gouda lijkt het niet vanzelfsprekend dat men ook eigen middelen (reserves of lenen) gaat inzetten.
Dat blijkt ook wel uit de aanpak die “Maak Gouda Duurzaam” naar buiten brengt. Hoe noodzakelijk het ook is om over te schakelen op duurzame energie, alles draait om (nog) ontbrekende financiële middelen en helemaal als men de hele exercitie in 10 of 15 jaar korter wil doen. Bovendien is de kans groot dat deze haastige bestuurders  wordt ingehaald door de werkelijkheid. Denk daarbij over de versnelde toepassing van waterstofgas en het afscheid moeten nemen van biogas en continue nieuwe ontwikkelingen.